Rosenhan deneyi ya da sosyal biraradalığımız bize neler yapar?

Konu psikiyatrinin açmazları ise Rosenhan deneyini hatırlamak hem eğlenceli hem de hakikaten düşündürücü olabilir.

Bağlantıda Stanford Üniversitesi'nden psikolog David Rosenhan tarafından gerçekleştirilen deneyin makalesi yer alıyor: Makale, 1973 yılında Science dergisinde yayınlanmış ve yaşananlar kısaca şu şekilde...

8 sağlıklı kişi Amerika'nın farklı bölgelerindeki 12 farklı hastaneye giderek, birtakım kelimeler duyduklarını söyler. Bu kelimeler thud, empty ve hollow'dur. Kişiler yalnızca isimlerini ve mesleklerini değiştirir; kişisel hikayelerini, başlarından geçen olayları ve biyolojik verilerini psikiyatriste doğru olarak sunar.

Ve şizofreni teşhisiyle hastaneye yatırılırlar. Hastaneye yattıktan sonra ise artık rol yapmazlar ve gayet normal davranırlar, hatta artık ses duymadıklarını söylerler. Ancak yaptıkları her şey, patolojik bir davranış olarak görülür ve hiçbir hastane görevlisi, doktor, onların şizofreni olmadığını fark etmez. Hasta olmayan hastalar ortalamada 19 gün olmak üzere, 7 ile 52 gün arasında değişen sürelerde hastanede kalır.

Bu süre içerisinde onların aslında şizofreni olmadığından şüphelenen tek grup, gerçek şizofreni hastalarıdır. Bu hastaların bazıları, deneklerin, gazeteci ya da hastaneyi kontrol eden bir profesör olabileceğini düşünür. Sahte hastaların hastaneden taburculukları ise, hastane personelinin şizofreninin duraksama evresinde olduğuna ikna olmaları sonucunda olur.

Ama karmaşa orada bitmez: işin daha da ironik kısmı, olay ortaya çıktıktan sonra, hastanelerden birinin böyle bir şeyin kendi hastanelerinde yaşanmış olduğundan şüphe ettiklerine dair bir açıklama ile yalanır. Rosenhan "tamam öyleyse, size önümüzdeki 3 ay içerisinde en az bir tane olmak üzere bazı sahte hastalar göndereceğim" açıklamasını yapar. Ve başvuran her hastayı değerlendirmeleri istenir.

Toplam 193 hasta hakkında değerlendirme yapılır. 41 hasta en az bir görevli tarafından "sahte hasta" olarak değerlendirilir. 42 tanesinden de, yine en az bir kişi tarafından şüphe edilir. Gerçekte ise Rosenhan, hiç sahte hasta göndermemiştir.

Rosenhan deneyi esas olarak sosyal ortamın insan muhakemesini ve davranışlarını nasıl etkileyebileceğini göstermek için yapmış. Özellikle de hastane gibi bazı özel ortamların davranışları kendi çerçevesine göre anlamlandırma olasılığını gündeme getirdiğini belirtiyor. Öte yandan makalenin özetinde ve içeriğinde sanki araştırmanın temel amacından farklı anlaşılmaması için sık sık "hastane personeli ve hekimlerin" iyi niyetinden, yardımseverliğinden ve ilgilerinden bahsediyor.